واکاوی تعاونی های مرتعداری استان کردستان: عوامل موثر بر مشارکت مرتعداران

در دهه های اخیر توجه مبارزه با عوامل تخریب مراتع و تلاش در جهت احیا مراتع به عنوان گامی اساسی در راستای توسعه پایدار لازم و ضروری نموده است. اما با توجه به وسعت زیاد عرصه های منابع طبیعی و نیاز به نیروی انسانی بسیار زیاد جهت حفاظت و احیا این منابع بنظر می رسد، توانمند سازی بهره برداران عرصه های مذکور نزدیکترین و سهل ترین راه به توسعه منابع طبیعی باشد. مشارکت بعنوان فرایند توانمند ساز موجب تحرک بخشی منابع محلی، بکارگیری گروههای متنوع اجتماعی در تعریف مشکلات، تصمیم گیری پیرامون طراحی و نحوه اجرای فعالیتها می شود. از جمله الگوههای مشارکت مردمی در حفظ و احیا مراتع که مد نظر سیاستگزاران سازمانهای اجرائی بوده نظام تعاونی می باشد. که در این مطالعه به واکاوی تعاونیهای مرتعداری استان کردستان به منظور بررسی سازه های موثر بر مشارکت مرتعداران پرداخته شده است. این پژوهش به شکل پیمایشی، از طریق تکمیل نمودن پرسشنامه برای اعضای 26 تعاونی مرتعداری هشت شهرستان استان کردستان که طول مدت فعالیت آنها حداقل سه سال بوده، صورت گرفته است. بدین منظور بین 15-20% اعضای هر تعاونی به شکل نمونه گیری تصادفی انتخاب گردیدند. یافته های این پژوهش نشان می دهند، که تعاونی های مذکور از لحاظ دو معیار زمان مطلوب ورود و مدت استفاده از مرتع و انجام فعالیت های حفظ و احیائی نسبت به سایر معیارها از موفقیت بیشتری برخوردار بوده اند. همچنین سازه های دانش فنی، خدمات ترویجی، ارتباط با کارمندان منابع طبیعی، مشارکت اجتماعی و پیامد اجتماعی مشارکت اعضای تعاونی با شاخص موفقیت کل تعاونی دارای رابطه معنی داری هستند. تحلیل رگرسیونی به شیوه مرحله ای نشان دهنده اینست که سازه دانش فنی در تابع رگرسیونی وارد و به میزان 31% تغییرات متغیر موفقیت کل تعاونی را توضیح می دهد. از میان تئوریهای مشارکت شامل ساختاری، جمعیت شناختی، خردگرائی و رضامندی شغلی تئوری جمعیت شناختی دارای بیشترین توانایی در توضیح تغییرات متغیر وابسته یعنی به میزان 19% می باشد. اما تئوری جامع دارای بیشترین توانایی در توضیح تغییرات متغیر مشارکت فرد در تعاونی به میزان 39% می باشد. بر این اساس از میان سازه های ارتباط با کارمندان منابع طبیعی، تقدیر گرائی، موفقیت مداری، دانش فنی فرد، سطح سواد، منفعت-هزینه، پیامد اجتماعی مشارکت، خدمات ترویجی وتامین نهاده که دارای همبستگی معنی داری با متغیر میزان مشارکت فرد در تعاونی می باشند. سازه های خدمات ترویجی و سطح سواد در تابع رگرسیونی چند متغیره به شیوه مرحله ای وارد و به ترتیب 37% و 2% تغییرات متغیر میزان مشارکت را توضیح می دهند. با توجه به یافته های این پژوهش پیشنهاد می شود: 1) گسترش کمی و کیفی برنامه های ترویجی ارائه شده از سوی سازمانهای اجرائی. 2) تامین نهاده از سوی نهادهای اجرائی در سالهای اولیه تاسیس این تعاونیها سبب افزایش توان مالی این تشکلها و بهتر شدن وجه ی آنها در نزد اعضا می شود. 3) اتخاذ سیاستهایی که سطح سواد مرتعداران را ارتقا دهد، توصیه می گردد. 4) بهبود هر چه بیشتر روابط کارمندان با اعضا تعاونی ها به عنوان یک سازه موثر بر میزان مشارکت فرد توصیه می شود.